I. Nhu cầu vitamin A
“Vitamin A” là thuật ngữ dùng để chỉ chất mang hoạt tính sinh học của retinol. Thuật ngữ “retinoids” bao gồm vitamin A dạng tự nhiên và chất tổng hợp tương tự như retinol, có hoặc không có hoạt tính sinh học. Vitamin A là loại tan trong dầu.
Vitamin A có tác dụng bảo vệ mắt, chống quáng gà và các bệnh khô mắt, đảm bảo sự phát triển bình thường của bộ xương, răng, bảo vệ niêm mạc và da; tăng cường sức đề kháng của cơ thể chống các bệnh nhiễm khuẩn.
Ảnh hưởng của tiêu thụ thiếu và thừa vitamin A
Tiêu thụ thiếu vitamin A
- Làm thoái hoá, sừng hoá các tế bào biểu mô, giảm chức năng bảo vệ cơ thể.
- Gây bệnh khô mắt trong đó có vệt Bitot (X1B), khô giác mạc, nhuyễn giác mạc (X2/X3) và sẹo giác mạc (XS)
- Làm giảm khả năng miễn dịch ở trẻ em,
- Làm tăng tỷ lệ bệnh tật ở trẻ em
- Làm tăng tử vong ở trẻ em
- Làm cho trẻ chậm lớn.
Thiếu vitamin A sớm có thể ảnh hưởng tới phát triển trí tuệ của trẻ khi chúng đến tuổi đi học
Tiêu thụ quá nhiều vitamin A:
Vitamin A là vitamin tan trong chất béo và có thể được tích trữ trong cơ thể. Tiêu thụ một lượng lớn vitamin A hàng ngày kéo dài có thế dẫn đến các triệu chứng ngộ độc gan, biến đổi xương, đau khớp, đau đầu, nôn, da khô và bong vảy.
Ít có khả năng gây ảnh hưởng phụ do tiêu thụ vitamin A từ khẩu phần. Tuy nhiên, có khả năng tiêu thụ quá mức vì có thể mua được vitamin A sẵn có trên thị trường hay xử dụng không đúng các viên nang vitamin A liều cao của chương trình bổ sung vitamin A. Khuyến nghị mới nhất của WHO là phụ nữ trong thời kỳ mang thai không nên tiêu thụ vitamin A vượt quá 3.000 mcg hàng ngày (tương đương 10.000 đơn vị quốc tế – IU) hoặc không nên tiêu thụ hàng tuần vượt quá 7.500 mcg (25.000 IU), vì nếu tiêu thụ thừa vitamin A có thể gây quái thai. Khuyết tật trẻ sơ sinh do mẹ tiêu thụ quá mức vitamin A gồm các dị dạng ở mặt và đầu (ví dụ hở hàm ếch), ở tim mạch, bộ phận sinh dục, thần kinh trung ương, hệ xương và cơ. Một liều đơn độc khoảng 150mg (500.000 IU) vitamin A hay liều hàng ngày cao hơn 7,5 mg (25.000 IU) có thể gây ngộ độc cho phụ nữ mang thai. Do đó, phụ nữ mang thai cần hết sức cẩn thận, có thể chỉ nên tiêu thụ vitamin A hàng ngày với liều rất thấp không vượt qua giới hạn 3.000 mcg (10.000 IU).
Một liều cao vitamin A (60.000 mcg tương đương 200.000 IU) có thể sử dụng được cho bà mẹ mới sinh con và đang cho con bú cho đến 2 tháng sau đẻ hoặc cho cho bà mẹ không cho con bú đến 6 tuần. Hầu hết trẻ em từ 1 đến 6 tuổi có thể tiêu thụ một liều đơn 60.000 mcg (200.000 IU) vitamin A trong vòng 4 đến 6 tháng. Trẻ lớn hơn rất ít khi bị ngộ độc vitamin A trừ khi thường xuyên tiêu thụ vượt quá 7.500 mcg (25.000 IU) trong thời gian dài.
Giới hạn tiêu thụ vitamin A.
Giới hạn tiêu thụ vitamin A là mức tiêu thụ vitamin A cao nhất trong thời gian dài mà không có khả năng gây ảnh hưởng phụ đối với tất cả mọi người. Có 3 ảnh hưởng phụ khi tiêu thụ vitamin A quá liều là: (a) Giảm mật độ khoáng trong xương, (b) Sinh quái thai và (c) Bất bình thường gan.
Nhu cầu khuyến nghị đối với vitamin A.
Nhu cầu khuyến nghị về vitamin A
|
Nhóm tuổi, giới |
A mcga |
|
Trẻ em |
|
|
< 6 tháng |
375 |
|
6-11 tháng |
400 |
|
1-3 tuổi |
400 |
|
4-6 tuổi |
450 |
|
7-9 tuổi |
500 |
|
Nam vị thành niên |
|
|
10-12 tuổi |
600 |
|
13-15 tuổi |
|
|
16-18 tuổi |
|
|
Nam trưởng thành |
|
|
19-50 tuổi |
600 |
|
51-60 tuổi |
|
|
≥60 tuổi |
|
|
Nữ vị thành niên |
|
|
10-12 tuổi |
600 |
|
13-15 tuổi |
|
|
16-18 tuổi |
|
|
Nữ trưởng thành |
|
|
19-50 tuổi |
500 |
|
51-60 tuổi |
|
|
>60 tuổi |
600 |
|
Phụ nữ mang thai |
800 |
|
Bà mẹ cho con bú |
850 |
a Vitamin A có thể sử dụng các hệ số chuyển đổi sau:
01mcg vitamin A hoặc retinol = 01 đương lượng retinol (RE)
01 đơn vị quốc tế (IU) tương đương với 0,3 mcg vitamin A
01 mcg β-caroten = 0,167 mcg vitamin A
01 mcg các caroten khác = 0,084 mcg vitamin A
II. Nguồn thực phẩm giàu vitamin A
Thức ăn có nguồn gốc động vật có nhiều vitamin A hay retinol tốt nhất, hầu hết ở dạng retinil ester. Vì gan là nơi dự trữ vitamin A, nên gan có thành phần retinol cao nhất. Chất béo từ thịt và trứng cũng chứa một lượng vitamin A đáng kể
Nguồn tiền vitamin A carotenoid thường là từ các loại củ quả có màu vàng/đỏ, các loại rau màu xanh sẫm, dầu cọ và các loại dầu ăn khác. Một số sản phẩm như sữa, kem, bơ và trứng cũng có nhiều carotenoids. Khi vào cơ thể tiền vitamin A sẽ được chuyển thành vitamin A (theo tỷ lệ 12:1).
