VIÊM BÀNG QUANG CẤP
ĐẠI CƯƠNG
1.Định nghĩa
Viêm bàng quang cấp là tình trạng nhiễm khuẩn cấp tính tại bàng quang.
2.Nguyên nhân gây bệnh
2.1. Các loại vi khuẩn thường gặp:
Vi khuẩn gram(-) chiếm khoảng 90%, vi khuẩn gram(+) chiếm khoảng 10%.
– Escherichia coli: 70 – 80% người bệnh.
– Proteus mirabilis: 10 – 15% người bệnh.
– Klebsiella: 5 – 10% người bệnh.
– Staphylococus saprophyticus: 5 – 10% người bệnh.
– Pseudomoras aeruginosa: 1 – 2% người bệnh.
– Staphylococus aereus: 1 – 2% người bệnh.
2.2. Nguyên nhân thuận lợi:
– Phì đại lành tính hoặc u tuyến tiền liệt.
– Sỏi, u bàng quang.
– Hẹp niệu đạo, hẹp bao qui đầu.
– Đái tháo đường.
– Có thai.
– Đặt sonde dẫn lưu bàng quang hoặc can thiệp bàng quang, niệu đạo…
CHẨN ĐOÁN
1.Lâm sàng:
– Có hội chứng bàng quang rõ với tiểu buốt, tiểu dắt, có thể tiểu máu, tiểumủ cuối bãi.
– Có thể có đau nhẹ vùng trên khớp mu khi bàng quang căng.
– Đôi khi triệu chứng không điển hình, chỉ có nóng rát khi đi tiểu hoặc tiểu dắt.
– Thường không sốt hoặc chỉ sốt nhẹ ( nhiệt độ < 38oC).
2.Cận lâm sàng:
– Xét nghiệm nước tiểu:
+ Bạch cầu niệu dương tính từ (++) đến (+++) (≥104bạch cầu/ml). Tuy nhiên khi trên kính hiển vi soi có nhều bạch cầu đa nhân thoái hóa ở mẫu nước tiểu tươi thì không cần đến số lượng ≥104bạch cầu/ml nước tiểu vẫn được chẩn đoán.
+ Nitrit niệu (+)
+ Vi khuẩn niệu ≥105/ml nước tiểu cấy. Tuy nhiên chỉ cần cấy nước tiểu khi điều trị thông thường không đáp ứng hoặc tái phát.
+ Không có protein niệu trừ khi có tiểu máu, tiểu mủ đại thể.
– Xét nghiệm máu:
+ Thường không cần xét nghiệm.
+ Bạch cầu máu thường không cao.
– Siêu âm: Có thể thấy thành bàng quang dày hơn bình thường.
ĐIỀU TRỊ
1.Điều trị thể viêm bàng quang cấp thông thường ở phụ nữ
Thường điều trị kháng sinh một liệu trình ngắn từ 3- 5 ngày, có thể dùng một trong những thuốc sau:
– Trimethoprim sulfamethoxazol: viên 480 mg, uống 1-2 viên/lần, 2 lần/ngày cách nhau 12 giờ trong 3 – 5 ngày.
– Cephalexin: viên 500 mg, uống 1- 2 viên/lần, 2 lần/ngày cách nhau 12 giờtrong 5 ngày.
– Nitrofurantoin: viên 100 mg, uống 1 viên/lần, 2 lần/ngày cách nhau 12 giờtrong 5 ngày.
– Amoxycillin + Clavulanate: viên 625 mg, uống 1 viên/lần, 2 lần/ngày cách nhau 12 giờ trong 5 ngày.
– Nhóm Fluoroquinolones không phải là lựa chọn đầu tay trừ khi điều trị các kháng sinh khác thất bại hoặc đã tái phát. Thuốc thường được chọn là Norfloxacin 400 mg, uống mỗi lần 1 viên cách nhau 12 giờ trong 3 – 5 ngày.
Uống đủ nước, nước tiểu ít nhất > 1,5 lít/24h và không nhịn tiểu quá 6 giờ là một yếu tố quan trọng giúp điều trị và dự phòng nhiếm khuẩn.
2.viêm bàng quang cấp ở phụ nữ có thai:
Có thể dùng một trong những thuốc sau:
– Cephalexin: viên 500 mg, uống 1-2 viên/lần, 2 lần/ngày cách nhau 12 giờtrong 7 ngày.
– Amoxycillin + Clavulanate: viên 625 mg, uống 1 viên/lần, 2 lần/ngày cách nhau 12h trong 7 ngày.
– Nếu cấy có vi khuẩn niệu (+), lựa chọn theo kháng sinh đồ.
– Tránh sử dụng nhóm fluoroquinolones và Trimethoprim- Sulfamethoxazol do các thuốc này có nguy cơgây quái thai và ảnh hưởng đến thai nhi ngay cả ở những tháng cuối của thai kỳ. Cũng không dùng nitrofurantoin ở 3 tháng cuối thai kỳ vì có nguy cơtan huyết sơsinh.
– Uống đủ nước và không nhịn tiểu cũng là rất cần thiết.
3.viêm bàng quang cấp ở nam giới:
Nên ưu tiên dùng nhóm quinolone vì thuốc có khả năng thâm nhập vào mô tuyến tiền liệt tốt nhất. Có thể dùng một trong những thuốc sau:
– Trimethoprim – sulfamethoxazol: viên 480 mg, uống 2 viên/lần, 2 lần/ngày trong 7- 10 ngày.
– Cephalexin: viên 500 mg, uống 2 viên/lần, 2 lần/ngày trong 7- 14 ngày.
– Amoxycillin + Clavulanate: viên 1000 mg, uống 1 viên/lần, 2 lần/ngày trong 7- 14 ngày.
– Norfloxacin viên 400 mg, uống 1 viên/lần, 2 lần/ ngày trong 7-14 ngày.
– Uống đủ nước và không nhịn tiểu quá 6 giờ.
– Nếu phát hiện được các nguyên nhân như: viêm tuyến tiền liệt cấp hoặc mạn tính … sẽ có phác đồ điều trị riêng.
4.viêm bàng quang cấp biến chứng:
– Phát hiện được một trong các nguyên nhân thuận lợi thường gặp: tắc nghẽn đường bài niệu (sỏi, u, nước tiểu tồn dư> 100 ml, bàng quang thần kinh, đặt sonde bàng quang hoặc soi bàng quang, can thiệp niệu đạo (vi khuẩn bệnh viện kháng thuốc), đái tháo đường, suy giảm miễn dịch…)
– Cần cấy nước tiểu trước khi dùng kháng sinh. Khi có triệu chứng lâm sàng tiểu buốt, tiểu rắt thì số lượng bạch cầu niệu < 104 bạch cầu/ml và vi khuẩn niệu < 105 vi khuẩn/ml vẫn được chẩn đoán là nhiễm khuẩn tiết niệu, nhất là khi có nguyên nhân thuận lợi hoặc những vi khuẩn ít gặp (tụ cầu vàng, trực khuẩn mủxanh…).
– Thời gian dùng kháng sinh cũng cần kéo dài hơn.
-Điều trị: Có thể dùng một trong những thuốc sau:
+Các thuốc nhóm quinolon, viên 400 mg, 500 mg, uống 1 viên/lần, 2 lần/ ngày trong 10- 14 ngày.
+Amoxycilline + Clavulanate viên 1 gram, uống 1 viên/lần, 2 lần/ ngày trong 10- 14 ngày.
+Nếu nước tiểu có vi khuẩn niệu (+) sẽ dùng kháng sinh theo kháng sinh đồ.
-Điều trị loại bỏ nguyên nhân thuận lợi nếu có thể loại bỏ được:
+Lấy sỏi, u…
+Rút sonde hoặc thay sonde bàng quang…
+Uống đủ nước và không nhịn tiểu quá 6 giờ.
5.viêm bàng quang cấp hay tái phát
-Chẩn đoán viêm bàng quang cấp hay tái phát khi có viêm bàng quang cấp ≥4 lần trong năm. Nếu cấy vi khuẩn thì thường gặp cùng một loại vi khuẩn gây bệnh.
-Khi có viêm bàng quang cấp hay tái phát cũng cần phải tìm kiếm các nguyên nhân thuận lợi đi kèm.
-Sau điều trị đợt kháng sinh như viêm bàng quang cấp thông thường, nên xem xét việc tiếp tục điều trị duy trì. Có thể dùng một trong các phác đồ sau:
– Dùng một liều kháng sinh trước hoặc sau quan hệ tình dục. Ví dụ:
+ Trimethoprim- sulfamethoxazol viên 480 mg, uống 1 viên.
+ Noroxin viên 400 mg uống ½viên
+ Nitrofurantoin viên 100 mg uống 1 viên.
– Dùng kháng sinh liều thấp hàng ngày, vào buổi tối trước khi đi ngủ, kéo dài 3 tháng hoặc hơn.
+ Trimethoprim- sulfamethoxazol viên 480 mg uống ½viên.
+ Nitrofurantoin viên 50 mg: uống 1 viên
+ Cephalexin viên 250 mg: uống 1 viên.
+ Norfloxacin viên 400 mg uống ½viên.
+ Ciprofloxacin viên 250 mg uống ½viên.
Uống nhiều nước để nước tiểu ít nhất > 1,5 lít/ 24h và không nhịn tiểu quá 6 giờ là rất quan trọng.
PHÒNG BỆNH
– Cần giữ vệ sinh bộ phận sinh dục ngoài.
– Uống đủ nước để đảm bảo lượng nước tiểu >1,5 lít/24 giờ, đi tiểu đều đặn thường xuyên 4-5 giờ/lần.
– Điều trị loại bò nguyên nhân thuận lợi.
