I. ĐẠI CƯƠNG
1. Định nghĩa
Rối loạn cương dương là một tình trạng bệnh lý được biểu hiện dưới dạng:
– Không có ham muốn tình dục nên dương vật không cương cứng để tiến hành giao hợp.
– Có ham muốn tình dục nhưng dương vật không đủ độ cương cứng để đưa được vào âm đạo tiến hành giao hợp.
– Dương vật cương cứng không đúng lúc. Khi định tiến hành cuộc giao hợp thì dương vật không thể cương cứng lên được. Nhưng trong những hoàn cảnh tự nhiên hoàn toàn không bị kích thích về tình dục như đang đi trên đường, đang ngồi họp, nửa đêm chợt tỉnh dậy thì dương vật lại cương rất cứng.
– Dương vật cương cứng trong thời gian rất ngắn. Có thể đưa được vào âm đạo nhưng sau đó mềm dần và xỉu hẳn trong âm đạo: Cuộc giao hợp hoàn toàn không thực hiện được trọn vẹn.
2. Dịch tễ
Trong nghiên cứu của MMAS (Massachusetts Male Aging Study), trong độ tuổi từ 40 đến 70, tỉ lệ rối loạn cương dương hoàn toàn tăng 5.1% lên 15%, rối loạn cương dương trung bình tăng từ 17% lên 34%, và rối loạn cương dương nhẹ vẫn giữ khoảng 17%.
Những yếu tố nguy cơ rối loạn cương dương gồm: tổng trạng, đái tháo đường, bệnh tim mạch, các bệnh niệu-dục, các rối loạn tâm thần và tâm lý, các bệnh mạn tính, và tình trạng kinh tế xã hội. Các yếu tố nguy cơ liên quan khác như thuốc lá, dược phẩm, và các rối loạn nội tiết.
Tại Việt Nam số bệnh nhân đến bệnh viện để chữa bệnh này càng ngày cáng nhiều. Đó là chưa kể số bệnh nhân chưa biết tìm đến cơ sở nào để chữa bệnh. Điều đó cũng thật dễ hiểu. Đất nước chúng ta trải qua nhiều năm trong các cuộc chiến tranh vệ quốc; rồi những năm dài vất vả xây dung để khắc phục những hậu quả chiến tranh; vấn đề nhiễm chất độc màu da cam.Sự căng thẳng liên tục về tinh thần, sự suy mòn về thể lực… là những nguyên nhân góp thêm sinh bệnh.
Nhưng tập tục phương Đông của Việt Nam lại rất khắt khe về quan niệm đạo đức. Dư luận xã hội chưa rộng lượng thông cảm với nhóm bệnh nhân này. Cho nên bệnh nhân thường giấu tất cả những người thân có khi cả với thầy thuốc về bệnh tật của mình.
3. Nguyên nhân
Rối loạn cương dương bị ảnh hưởng bởi nhiều nguyên nhân khác nhau. Xác định được đúng nguyên nhân gây ra rối loạn cương dương là một khâu hết sức quan trọng, bởi vì như vậy phương hướng chỉ đạo cho việc điều trị mới có kết quả. Thông thường tập trung vào 5 nguyên nhân như sau:
– Nguyên nhân nội tiết tố.
– Nguyên nhân thần kinh.
– Nguyên nhân tâm thần.
– Nguyên nhân cơ giới trên hệ thống mạch máu dương vật.
– Nguyên nhân biến dạng hình thể giải phẫu dương vật.
II. CHẨN ĐOÁN
Việc chẩn đoán rối loạn cương dương cần được tiến hành một cách đầy đủ và nghiêm túc. Phải có sự cộng tác chặt chẽ giữa thầy thuốc và bệnh nhân. Thầy thuốc phải hỏi bệnh và khám một cách tỷ mỉ theo quy trình đã định sẵn. Người bệnh phải thành thật trình bày bệnh trạng của mình một cách thoải mái. Tốt nhất nên có mặt cả hai vợ chồng.
Sơ đồ chẩn đoán
III. ĐIỀU TRỊ
Để cho việc điều trị có kết quả, cần nắm vững một số nguyên tắc chung:
– Rối loạn cương dương có rất nhiều nguyên nhân gây ra: Nội tiết, thần kinh , tâm lý, tinh thần, mạch máu, biến dạng hình thể giải phẫu.
– Việc chẩn đoán để tìm ra nguyên nhân cụ thể ở từng bệnh nhân là một khâu hết sức quan trọng. Từ đó mới có thể đề xuất một phương pháp điều trị tối ưu, không thể có một phương án duy nhất nào điều trị được tất cả các loại rối loạn cương dương.
– Dù bất kỳ nguyên nhân nào, bệnh nhân cũng đều kèm theo một mặc cảm tâm lý hết sức nặng nề. Xóa bỏ được những ám ảnh tâm lý đó là một điều hết sức cần lưu ý.
– Việc điều trị cần phải đơn giản, phù hợp với tâm lý muốn giấu bệnh, ít sang chấn, không gây đau đớn, ít tác dụng phụ và có hiệu qủa.
1. Điều trị nội khoa
1.1. Dùng tâm lý liệu pháp
– Bất cứ phương pháp gì gây được sự tin tưởng và xóa bỏ được những mặc cảm bất lực của người bệnh đều có thể sử dụng.
– Thời xa xưa người ta tin ở thần quyền nên có những ngày lễ thánh thần. Tại La Mã hàng năm đến ngày lễ, những người đàn ông bất lực cầm tay nhau nhảy múa quanh tượng đài hình dương vật. Tại Việt Nam có lễ hội “ Nõ, Nường”, trung tâm của lễ hội là những người khiêng mô hình “Nõ” phải tìm mọi cách chọc được vào mô hình “Nường” do các thanh nữ khiêng đang tìm mọi cách chạy trốn, đạt được mục đích đó thì trong năm sinh hoạt tình dục của các cặp vợ chồng vùng đó mới được bình thường.
– Quất roi vào người: Vùng mông, lưng, thận.
– Thay đổi bạn tình.
– Thôi miên.
– Xem nhiều các phim ảnh gợi cảm.
1.2. Dùng châm cứu
1.3. Dùng các chất thảo dược
– Trong một số bài thuốc gia truyền, thổ dân nước Colombia (Nam Mỹ) có tục lệ dùng đốt thân một loại cây mọc ở Colombia làm đồ trang sức đeo quanh thắt lưng nam giới. Cây đó có tác dụng làm dương vật cương lên. Cây Muira Puama người Brazil dùng làm nước uống có tác dụng kích thích não bộ làm tăng các hormon. Người H’mông (Việt Nam) thường lót một nắm lá dưới chiếu nằm của các cặp vợ chồng mới cưới, lá đó có tác dụng làm dương vật tăng độ cương.
– Các bài thuốc y học cổ truyền bằng thảo mộc trong đó có nhân sâm, ba kích, dâm dương hoắc.
– 1997 Hàn Quốc giới thiệu bài thuốc mà vị chính là nhân sâm đỏ.
– Dùng bạch tật lê (Tribulus) là một loại cây cỏ mọc ở Bulgaria, một số nước Assean. Miền trung Việt Nam dùng loại cây cỏ này làm rau ăn.
1.4. Dùng các cơ quan của sinh vật:
– Hòa vào rượu: sừng tê giác, mật gấu, máu rắn, máu ba ba.
– Trong các món ăn: mào gà trống, lưỡi chim, tinh hoàn dê, tinh hoàn bò rừng trong thời kỳ động tình.
– Năm 1997, Indonesia công bố bài thuốc dùng tinh hoàn và dương vật cá sấu.
– Việt Nam có kinh nghiệm dùng tầm chín, rắn độc, cá ngựa, tắc kè.
1.5. Sử dụng các phương pháp hỗ trợ cho sự tưới máu vào dương vật
– Xoa kích thích dương vật.
– Dùng các loại thuốc bôi vào dương vật.
– Phụ nữ dùng môi kích thích đầu dương vật.
– Dùng các ống hút tạo áp lực chân không để hút căng to dương vật. Trung Quốc đặt tên các loại máy hút này là “ Phu thê khoái lạc khí”.
1.6. Dùng thuốc
1.6.1. Tiêm trực tiếp vào vật hang.
a. Tiêm vào vật hang 150ml dung dịch Ringer lactate
Mục đích làm tăng thể tích ở vật hang, coi như một phương pháp nhân tạo gây cương cứng dương vật. Phương pháp này ít có tác dụng vì khối lượng dịch sẽ thoát ra nhanh làm dương vật mềm xỉu nhanh, bệnh nhân bị đau khi tiêm căng tức vật hang nên không gây hào hứng giao hợp, đó là chưa nói đến các biến chứng cứng vật hang, nhiễm trùng vật hang có thể xảy ra. ( Ngày tiết niệu – sinh dục Paris- Pháp 1992).
b. Tiêm Alprostadil (Prostaglandine E1) vào vật hang.
Cơ thế tác dụng của Alprostadil là làm giãn mạch ngoại vi đồng thời làm giãn các cơ trơn do ức chế bài tiết noradrenaline và triệt tiêu sự bài tiết angiotensin. Chỉ định trong những trường hợp rối loạn cương dương do nguyên nhân thần kinh và tâm thần. Có thể chỉ định trong một số bệnh như đái tháo đường, xơ vữa động mạch và một số bệnh thần kinh tủy sống.
Liều lượng: Tiêm vào vật hang 2,5-5,0 microgam prostaglandin E1- Tên thị trường là Caverject (Công ty Up John – Mỹ), 1 lần, 1 tuần tiêm 2 lần trong 6 tuần lễ. Liều thuốc tăng dần cho đến khi có đáp ứng cương dương vật. Sau khi tiêm, dương vật sẽ cương lên. Độ cương giữ bền vững được trong khoảng thời gian từ 60-90 phút.
Trong công trình nghiên cứu tại khoa tiết niệu bệnh viện Việt Đức Hà Nội trên 50 bệnh nhân, liều lượng thuốc có đáp ứng tốt là:
| Liều lượng thuốc | Số người có đáp ứng tốt |
| 2,5 microgam 3,3 microgam 5,0 microgam 7,5 microgam 10,0 microgam 12,5 microgam |
5 bệnh nhân 10 bệnh nhân 14 bệnh nhân 12 bệnh nhân 7 bệnh nhân 2 bệnh nhân |
Tai biến:
– Cương đau dương vật (priapism) : 0%
– Chảy máu, tụ máu dưới da : 0%
– Nhiễm khuẩn dương vật : 0%
– Xơ cứng vật hang : 0%
– Đau tại chỗ tiêm : 16%
Phương pháp điều trị này có một số hạn chế:
– Cảm giác đau tại chỗ tiêm ở dương vật làm giảm sự hưng phấn tự nhiên trong quá trình giao hợp.
– Bệnh nhân chưa tự tiêm lấy được hoặc chưa tổ chức được việc tiêm tại nhà vào những thời điểm thích hợp. Sau khi tiêm thuốc chừng 10 phút, thuốc có tác dụng làm dương vật cương cứng trong thời gian từ 60-70 phút. Việc giao hợp phải được tiến hành đúng vào thời điểm này. Đó là những trở ngại lớn cho kết quả của việc điều trị.
c. Papaverine
Cơ chế tác dụng của Papaverine là làm giãn mạch ngoại vi.
Liều dùng: Tiêm vào vật hang 40mg/1 lần.
Tai biến: Hay bị biến chứng cương đau dương vật (priapism) và làm xơ cứng vật hang nên hiện nay không nên dùng loại thuốc này.
d. Dùng hỗn hợp 3 loại thuốc
Papaverin : 70mg
Phentalamin : 2,5mg
Saline 0,9% : 1,2ml
Tiêm 1 lần vào vật hang
Tai biến: Hay bị cương đau dương vật kéo dài.
1.6.2. Đặt vào niệu đạo viên đan Alprostadil (muse – Medicated Urethral System of Erection)
Đặt viên đan Alprostadil vào niệu đạo dương vật bằng một dụng cụ chế tạo sẵn đóng gói kèm theo.
Alprostadil sẽ ngấm vào tĩnh mạch vật xốp rồi tác động vào vật hang, qua hệ thống tĩnh mạch mũ và tĩnh mạch lưng sâu dương vật, gây cơ chế giãn mạch vùng vật hang (95).
Liều lượng: 1 viên đan dùng cho 1 lần là : 250-500-1000 microgam.
Kết quả : Do thuốc dẫn truyền tới vật hang phải qua nhiều hệ tĩnh mạch trung gian cho nên sự đáp ứng cương dương vật để tiến hành được cuộc giao hợp chưa nhiều. Đó là chưa kể cảm giác đau, bỏng rát tại niệu đạo trong suốt thời gian ngấm thuốc.
1.7. Điều trị phẫu thuật
a. Các phẫu thuật trên hệ thống động mạch.
Nguyên tắc chỉ định chung cho các phẫu thuật trên hệ thống động mạch khi có hiện tượng chít tắc cơ giới các động mạch nguyên ủy của động mạch dương vật làm cho sự tưới máu vào dương vật bị hạn chế, dương vật không thể cương cứng được. Gồm các phẫu thuật sau:
Hồi phục tuần hoàn động mạch chủ-bụng.
Trong trường hợp có các mảng xơ vữa gây chít hẹp động mạch chủ bụng-chậu và hạ vị (hội chứng Leriche). Cần làm cho máu lưu thông tốt ở những đoạn chít hẹp đó. Người ta có thể tiến hành phẫu thuật theo 2 phương pháp:
– Mở động mạch lấy đi mảng xơ vữa làm cho lưu thông lòng ống động mạch, khâu phục hồi động mạch.
– Phương pháp bắc cầu – Dùng một đoạn tĩnh mạch tương ứng, khâu nối bắc cầu qua đoạn chít hẹp. Phương pháp này hợp lý và có hiệu quả hơn.
Hồi phục tuần hoàn động mạch dương vật.
Trong trường hợp động mạch dương vật bị chít hẹp, lượng máu tưới vào dương vật không đủ để đáp ứng cho việc cương dương vật, phẫu thuật nhằm mục đích để máu động mạch vào dương vật đầy đủ hơn.
b. Các phẫu thuật trên hệ thống tĩnh mạch
Trong trường hợp có nhiều chỗ rò rỉ ở vật hang hoặc hình thành nhiều tĩnh mạch tân tạo từ vật hang làm cho máu tưới vào vật hang chứa đủ áp lực gây cương cứng dương vật đã bị thoát nhanh về tĩnh mạch trung ương làm cho dương vật không bao giờ cương cứng được. Tiến hành các phẫu thuật sau:
– Làm tắc tĩnh mạch mu sâu (Embolisation).
– Buộc – cắt tĩnh mạch mu sâu và các nhánh bên.
– Buộc – cắt tĩnh mạch ngoại vi và chỗ có các đường rò rỉ.
– Buộc phần gốc của vật hang – thắt tĩnh mạch lưng dương vật.
– Động mạch hóa tĩnh mạch mu sâu bằng cách nối động mạch thượng vị dưới với tĩnh mạch mu sâu (phương pháp Virag).
c. Phẫu thuật lắp ghép bộ phận giả (Prosthetic Surgery).
Là phẫu thuật đặt vào hai bên vật hang một ống chất dẻo cứng bằng silicon có chiều dài phù hợp với từng người, làm cho dương vật luôn luôn cứng, có thể giao hợp bất cứ lúc nào.
d. Phẫu thuật tạo hình các bệnh làm biến dạng hình thể giải phẫu dương vật.
Một số bệnh dị tật bẩm sinh hoặc mắc phải làm thay đổi hình thể giải phẫu dương vật và không thể đưa vào được âm đạo để tiến hành giao hợp như bệnh: La Peyronic, dương vật chẻ đôi, dương vật nhỏ, dương vật ngắn,…
Những loại bệnh đó cần sử dụng các phẫu thuật tạo hình để sửa chữa trả lại hình thể bình thường của dương vật khi cương cứng.
